Πλατφόρμα Δημόσιου Διαλόγου με τον Ζακ Ρανσιέρ

18

Ο Ζακ Ρανσιέρ θα βρίσκεται μαζί μας στο ερχόμενο Β-Fest στις 26-27-28 Μαΐου 2017.

Το Β-Fest αποτέλεσε και αποτελεί έναν κόμβο συνάντησης κινημάτων, ατόμων, κοινοτήτων και συλλογικοτήτων που ως στόχο έχουν τη ρήξη με τις κυρίαρχες λογικές και σημασίες. Γι’ αυτό τον λόγο σε κάθε μας φεστιβάλ επιδίωξή μας είναι η σύνθεση και η αλληλεπίδραση με ιδέες, πράξεις και νοήματα που αναζητούν τη σύγκρουση με το υπάρχον και τη δημιουργία ενός διαφορετικού και πιο ελεύθερου κόσμου.

Η μάχη για τον επαναπροσδιορισμό των σημασιών που συγκροτούν τα άτομα και τις κοινωνίες σήμερα ίσως είναι η κομβικότερη των καιρών μας. Ως εκ τούτου, επιθυμία μας είναι η αναζήτηση αυτού του λόγου που θα μπορέσει με έναν δημιουργικό και προωθητικό τρόπο όχι μόνο να αντιπαρατεθεί με το ισχύον, αλλά και να περάσει στα μονοπάτια μιας εναλλακτικής θέσμισης του κοινωνικού στη βάση της ελευθερίας και της ατομικής και κοινωνικής αυτονομίας. Αυτό τον διάλογο προσπαθήσαμε να φέρουμε εις πέρας στα προηγούμενα φεστιβάλ και αυτό θα κάνουμε και σε αυτό που έρχεται.

Στο φετινό Β-Fest θα έχουμε τη χαρά να συνομιλήσουμε, μεταξύ πολλών άλλων, με τον Ζακ Ρανσιέρ. Ο Ρανσιέρ είναι ένας από τους σημαντικότερους ρηξικέλευθους στοχαστές που μέσα από ένα πλήθος βιβλίων και σκέψεων έχει προσθέσει το δικό του στίγμα σε μια ριζοσπαστική ευρωπαϊκή παράδοση που αναζητά τους όρους χειράφετησης των ατόμων και της κοινωνίας, προτάσσοντας την έννοια της ισότητας και μιας διαφορετικού τύπου δημοκρατίας των από τα κάτω. Ως εκ τούτου, ασκεί μια δημιουργική επιρροή σε σύγχρονα ρεύματα σκέψης και κινήματα.

Προσκαλούμε άτομα και συλλογικότητες να συμμετάσχουν ενεργά στον διάλογο που θα γίνει τις ημέρες του φεστιβάλ (26-27-28 Μαΐου, Αθήνα).

Μετά από παρότρυνση του ίδιου του Ρανσιέρ, η ομιλία του θα βασιστεί στο σύνολο των ερωτήσεων, τοποθετήσεων και απόψεων προς τον ίδιο που θα διατυπωθούν ανοιχτά από όλους και όλες στην παρούσα πλατφόρμα μέχρι και τη διεξαγωγή του Β-Fest στα τέλη Μαΐου.

Το σύνολο του υλικού που θα συγκεντρωθεί παρακάτω θα μεταφραστεί και θα δοθεί στον ίδιο προσωπικά σε μία προσπάθεια διάδρασης και αλληλεπίδρασης με το ελληνικό κοινό και τα κινήματα.

Σας καλούμε λοιπόν να συμμετάσχετε…

image_pdfimage_print

Discussion18 Σχόλια

  1. moderator

    Η πλατφόρμα έκλεισε. Ευχαριστούμε όλες και όλους για τη συνεισφορά σας και τη συμμετοχή σας. Οι ερωτήσεις-τοποθετήσεις δόθηκαν στον Ζακ Ρανσιέρ τον οποίο θα έχουμε τη χαρά να ακούσουμε από κοντά στο B-FEST:

    Σάββατο 27 Μαΐου
    20:30 Δημοκρατία, Ισότητα, Χειραφέτηση σε έναν Κόσμο που Αλλάζει
    Jacques Rancière (Γάλλος φιλόσοφος)

    Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, Πειραιώς 256, Αθήνα

  2. Κύριε, Ρανσιέρ

    Ζούμε σε μια ιστορική περίοδο όπου οι ουτοπίες που ενέπνευσαν τις κοινωνίες στο παρελθόν, και ειδικότερα τον προηγούμενο αιώνα, είτε συντρίφθηκαν μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι είτε πλέον αδυνατούν να εμπνεύσουν τις κοινωνίες, σε έναν ικανοποιητικό τουλάχιστον βαθμό. Η κατάρρευση της κομμουνιστικής ουτοπίας, εκτός πολλών άλλων φυσικά, αποτέλεσε σε μεγάλο βαθμό την αφορμή για μια ευρύτερη αμφισβήτηση της δυνατότητας για έναν ριζικό κοινωνικό μετασχηματισμό. Από την άλλη η φιλελεύθερη ουτοπία δείχνει να αδυνατεί, για την ώρα τουλάχιστον, να εγγυηθεί τα θεμέλια της εγκυρότητάς της μέσα στο κοινωνικό πεδίο. Η κρίση εξάλλου η σημερινή το επιβεβαιώνει αυτό, χωρίς βέβαια να σημαίνει ότι το σημερινό σύστημα θα καταρρεύσει ούτως ή άλλως. Υπάρχει ένας πλουραλισμός σήμερα κινήσεων και αντιστάσεων που όμως δεν δείχνει προς το παρόν να ανταγωνίζεται με αξιώσεις το υπάρχον, ενώ ένα μέρος αυτών των κινήσεων ενσωματώνεται σταδιακά στο κυρίαρχο παράδειγμα. Θεωρείτε ότι σήμερα υπάρχει η δυνατότητα για τη συγκρότηση μιας νέας “ουτοπίας” (προτάγματος, αφήγησης, ή όπως αλλιώς το ονομάσουμε) που θα μπορεί να εμπνεύσει και να συνενώσει ένα μέρος των κοινωνιών το οποίο θα επιδιώκει έναν κοινωνικό μετασχηματισμό;

    Νίκος Κατσιαούνης

  3. Τα τελευταία χρόνια, σε συνέχεια της συστηματικής ωμής βίας των μεγάλων δυνάμεων της δύσης, η οποία ασκείται σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας, η Ευρώπη βιώνει την καθημερινή είσοδο των θυμάτων που αναγκάζονται να μεταναστεύσουν. Στην Ελλάδα, η οποία δέχεται την πλειοψηφία των μεταναστών, τα κοινωνικά και πολιτικά κινήματα έχουν λειτουργήσει δυναμικά με καταλήψεις στέγης αυτών, ανοιχτές δομές υγείας και διαδηλώσεις με στόχο την ίση μεταχείρισή τους από το κράτος αλλά και από τους πολίτες. Η Ευρωπαική ένωση έχει καταστήσει την Ελλάδα, με τρόπο δεσμευτικό, αρμόδια για την εξέταση των αιτημάτων ασύλου των θυμάτων, που εισέρχονται στο έδαφός της εκτός από ορισμένες περιοριστικές εξαιρέσεις. Αποτέλεσμα της θεσμοθέτησης αυτής, είναι ο εγκλωβισμός ενός τεράστιου αριθμού μεταναστών στη χώρα. Ποιά θεωρείτε ότι πρέπει να είναι στο εξής η στάση των αντίστοιχων κοινωνικών και πολιτικών κινημάτων στις υπόλοιπες ευρωπαικές χώρες, οι οποίες φυσικά κωφεύουν.

    Δανάη Κασίμη
    Μέλος της συντακτικής ομάδας της Βαβυλωνίας

  4. Dear Mr Ranciere,

    I would like to know how do you judge the transformations that take place within the capitalistic societies due to the extreme development (and the gradual autonomisation) of the financial credit system. Furthermore, what kind of reaction could a radical democratic movement have against this particular and yet so important “part” of the contemporary economy?

    Best regards,
    Yannis Ktenas

  5. We usually see throughout the history liberative movements and emancipatory communities to fell apart after a certain time. These “failures” are occurring, if not from the repressions of antagonistic powers such as states and capitalists, from the reduction of participation, apathy and lack of enthusiasm to participate in the democratic processes. What in your opinion could be the element, method or inner force that could make people feel attached and drive them to remain active in the emancipation and democracy?

    Thanks for your time,
    Ioanna Maravelidi

  6. In the 21st century revolution in the West can only take the form of a duality of power between radical horizontal movements and leftist forces of representation oriented towards destroying the market/state complex. Do you agree with this statement? If yes, please give your opinion about the necessary conditions which can make it happen in today’s Europe. If not, please give your own impression of the form that revolution can take in the 21st century.

  7. Από την εξατομίκευση στο αυτεξούσιο.
    Η εξατομίκευση και το “σπάσιμο¨του κοινωνικόυ δεσμού ειναι πλέον καθολικές διαπιστώσεις. Η επαναδημιουργία κοινωνικών δεσμών απαραίτητη προυπόθεση για την λειτουργία συλλογικών διαδικασιών θα γίνει ασφαλώς με νέους όρους. Ποιοι μπορει να είναι αυτοί οι νέοι όροι και σε ποια κατεύθυνση να τους αναζητήσουμε; Παλιά το άτομο ενταγμένο σε μια συλλογικότητα(κόμμα,οργανωση,κλπ) δεσμευόνταν απο το πλαίσιο αλλά και τις πεποιθήσεις της συλλογικόητας και γινόταν μέλος. Με βάση τα νέα δεδομένα και με την σημερινή εμπειρία της μή δέσμευσης, αφου δεν υπάρχουν δεσμοί, μήπως πρέπει να μιλήσουμε για συλλογικότητα ως προέκταση του αυτεξούσιου;

    Ν.Σ.

  8. – In 1995, you published a book called La Mésentente, in which you observe that there is always a conflict of understanding among humans even as regards the meaning of fact that we all belong to humanity. How do you see this conflict being manifested and transformed by the emergence of the digital and global public ‘space’ of the Internet and social media? According to your opinion, could we interpret ‘misunderstanding’ as a political quality, in terms of being available as a function of political ideology and as an instrument of obscuring social reality? Do you think that the digital representations or reconstructions of ourselves in social media (avatars) obscure or clarify human communication of ideas? (Alexandros Schismenos, Babylonia)

  9. Ερωτήσεις σε Jacques Rancière:

    1) Αν η ελευθερία είναι, πρωτίστως, η ικανότητα δράσης που ανυψώνεται πάνω από κάθε δυνατό ρίζωμα, για να μετέχει της ανθρωπότητας γενικά, άρα, όπως, θα λέγαμε, δικαιωματικά, βρίσκεται πέρα από τον καθορισμό των «φυσικών», δηλαδή, των ιδιαίτερων συμφερόντων, προκειμένου να εξυψωθούμε στο καθολικό και, κατά συνέπεια, να αρχίζουμε να λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας τον άλλο άνθρωπο, πώς μπορούμε εντός ενός ιεραρχημένου κόσμου να αναζητούμε μία ηθική δημοκρατικής έμπνευσης, ανιδιοτελούς πρόθεσης ή καλής θέλησης (βούλησης), η οποία δεν θα συγχέεται με μια ψυχολογία ή με μια κοινωνιολογία των ηθών, που σχετίζει κάθε κανόνα —ο οποίος, αναμφίβολα, είναι ιστορικό προϊόν— με την κατάσταση μιας καθορισμένης κοινωνίας; Προχωρώντας πιο πέρα, πώς επιτυγχάνεται μια άμεση επικοινωνία μεταξύ των ατόμων, υπό τον όρο ενός —μη εννοιακά— θεμελιωμένου κοινού αισθήματος (sensus communis);

    2) Σύμφωνα με τις θέσεις σας, η ιδέα της χειραφέτησης επικεντρώνει στο ότι πρέπει να βγούμε από ένα καθεστώς κηδεμονίας και εξάρτησης: [καθότι] η χειραφέτηση είναι —όπως αναφέρετε— ακριβώς, η προϋπόθεση της ισότητας.
    Πράγματι, είναι μονάχα πέρα από την «υποδουλωτική» πειθάρχηση των ατόμων στον καταμερισμό της εργασίας και, κατά συνέπεια, το πέρασμα από την «υπεραξία» —μετρήσιμη με όρους ισχύος— της «πολιτικής οικονομίας», στην «υπερ-αξία», της οικονομίας της ελευθερίας, δηλαδή, πέραν της αξίας, ό,τι ο Καντ αποκαλεί «αξιοπρέπεια».
    Τούτων δοθέντων, πώς θα περιγράφατε —ως στοχαστής απαλλαγμένος από το «παραγωγικό» μοντέλο ή από εκείνην την αγκύρωση ενός μεταφυσικού λόγου της «κομμουνιστικής» έκβασης του καπιταλισμού— το πέρασμα από την «κλεμμένη» εργασία στην καλλιτεχνία; Με άλλα λόγια, με ποιον τρόπο είναι δυνατή η κατάλυση της τέχνης ως χωριστής δραστηριότητας και η απόδοσή της στην εργασία, η επιστροφή της, δηλαδή, στη ζωή που επεξεργάζεται το ίδιο της το νόημα;

    Με εκτίμηση Νίκος Πατεράκης

  10. [Δημοσιεύθηκε στα Τετράδια πολιτικού διαλόγου έρευνας και κριτικής, τ. 62, Χειμώνας-Άνοιξη 2012]

    Γιώργος Ν. Οικονόμου
    Δρ Φιλοσοφίας, συγγραφέας

    AΣΑΦΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
    (Για το βιβλίο του Jacques Rancière Το μίσος για τη δημοκρατία, μτφ. Β. Ιακώβου, εκδ. Πεδίο, Αθήνα, 2009).

    Το βιβλίο του Jacques Rancière έχει ως θέμα τη δημοκρατία και το μίσος προς αυτήν που έχουν εκδηλώσει στο παρελθόν και εκδηλώνουν αρκετοί στη σύγχρονη εποχή. Είναι θέμα πολύ σημαντικό και ο συγγραφέας προβαίνει σε πολλές σωστές αναλύσεις. Όμως κατά τη γνώμη μου οι προβληματικές αναπτύξεις του σε ορισμένα κομβικά σημεία δημιουργούν αρκετές συγχύσεις. κυρίως όσον αφορά στον προσδιορισμό της έννοιας και του περιεχομένου της δημοκρατίας. Κατ’ αρχάς ο αναγνώστης χάνεται μέσα στον μεγάλο αριθμό των άστοχων και περιττών επιθέτων που ο Ρανσιέρ παραθέτει για τη δημοκρατία ή που άλλοι χρησιμοποιούν για να δηλώσουν το αντιπροσωπευτικό πολίτευμα όπως: ευρωπαϊκή, νεωτερική, έμμεση, φιλελεύθερη, δυτική, χριστιανική, αντιπροσωπευτική, κοινοβουλευτική, ριζοσπαστική, εξισωτική, πραγματιστική, κολεκτιβιστική, μεταμοντέρνα, τυπική. Φυσικά υπάρχει και η σκέτη «δημοκρατία», με ή χωρίς εισαγωγικά, καθώς και η «άμεση δημοκρατία». Υπάρχουν επίσης αναφορές στον «δημοκρατικό άνθρωπο», στον «δημοκρατικό καταναλωτή», καθώς επίσης ο όρος «ρεπουμπλικανισμός» και τα σχετικά επίθετα. Όλα αυτά μάλλον σύγχυση προσφέρουν παρά γνώση και σαφή προσανατολισμό. Η σωστή διαπίστωσή του ότι τα αντιπροσωπευτικά πολιτεύματα δεν είναι δημοκρατικά, αλλά ολιγαρχικά (σ. 80, 81, 105) με τον τρόπο αυτόν υπονομεύεται.

    Η κλήρωση

    Παρόμοιες υπονομεύσεις υπάρχουν και σε άλλα σημεία. Όταν λ.χ. ο συγγραφέας προσπαθώντας να αναλύσει την κλήρωση, η οποία όντως αποτελεί βασικό στοιχείο της άμεσης δημοκρατίας, γράφει: «η κλήρωση των κυβερνώντων, τουτέστιν η δημοκρατία» (σ. 71) και «πώς θα μπορούσαν οι νεωτερικές κοινωνίες μας, που απαρτίζονται από τόσα στενά αλληλεξαρτώμενα γρανάζια, να διακυβερνηθούν από ανθρώπους που επιλέγονται (sic) με κλήρωση, oι οποίοι αγνοούν την επιστήμη των εύθραυστων αυτών ισορροπιών;» (σ. 66, υπογραμμίσεις δικές μου). Κατ’ αρχάς με την κλήρωση δεν επιλέγονται (choisir), αλλά αναδεικνύονται ή ορίζονται (désigner) οι άρχοντες.
    Η κύρια αδυναμία στις ανωτέρω εκφράσεις του Ρανσιέρ είναι πως δημιουργείται η εντύπωση ότι η κλήρωση ορίζει κυβερνήτες ή κυβέρνηση. Όμως η κυβερνητική εξουσία στην αθηναϊκή δημοκρατία δεν ανήκε στους κληρωτούς άρχοντες, αλλά στη συνέλευση των πολιτών, στην εκκλησία του δήμου. Αυτή κυβερνά ουσιαστικώς την πόλιν, διότι λαμβάνει όλες τις θεμελιώδεις αποφάσεις, θεσπίζει τους νόμους, εκλέγει ή κληρώνει τους άρχοντες. Οι τελευταίοι είναι η εκτελεστική εξουσία, τα κυριολεκτικώς εκτελεστικά όργανα που εκτελούν τις αποφάσεις και τους νόμους που ενέκρινε η εκκλησία. Οι αποφάσεις λαμβάνονται στην εκκλησία πριν από την κλήρωση των αρχόντων. Με άλλα λόγια η κλήρωση δεν έχει κανένα νόημα και λόγο χωρίς την παράλληλη ύπαρξη της εκκλησίας του δήμου. Δια κληρώσεως ορίζονται οι 500 βουλευτές, οι εννέα άρχοντες και άλλοι 600 άρχοντες, οι 6.000 δικαστές της Ηλιαίας (Υπάρχουν και 100 αιρετοί άρχοντες). Στην αθηναϊκή δημοκρατία η κυβερνητική και νομοθετική εξουσία ασκούνται από την συνέλευση των πολιτών, ενώ η εκτελεστική και η δικαστική μέσω της κληρώσεως από συλλογικά όργανα.

    Το περίεργο είναι πως ο συγγραφέας δεν αναφέρει καθόλου την εκκλησία του δήμου. Και είναι περίεργο όχι μόνο για ουσιαστικούς πολιτικούς και ιστορικούς λόγους, αλλά και διότι εξυπηρετεί το κύριο επιχείρημά του, που έγκειται στο ότι η δημοκρατική διακυβέρνηση ασκείται από αυτούς που δεν έχουν κανένα ιδιαίτερο τίτλο για την άσκησή της, όπως ευγενή καταγωγή, πλούτο, ισχύ, επιστήμη (σ. 65). Αυτό ακριβώς συμβαίνει στην εκκλησία του δήμου, η οποία είναι ο ουσιαστικός κυβερνήτης της πόλεως.
    Η ανάπτυξη της κληρώσεως από τον Ρανσιέρ δεν οδηγεί μόνο σε συγχύσεις, αλλά μένει εν τέλει μετέωρη, αφού δεν συγκροτεί μία πολιτική πρόταση, δεν εντάσσεται σε μία προοπτική. Πράγματι, ενώ έχει αναδείξει την κλήρωση ως στοιχείο της (άμεσης) δημοκρατίας και σωστά θεωρεί ότι τα σημερινά αντιπροσωπευτικά πολιτεύματα είναι ολιγαρχίες (σ. 81-82, 105), αναζητεί εν συνεχεία τους «κανόνες οι οποίοι καθορίζουν το κατώτατο όριο που επιτρέπει στο αντιπροσωπευτικό σύστημα να ανακηρύσσεται δημοκρατικό» (σ. 104). Εν τούτοις δεν περιλαμβάνει σε αυτούς τους «κανόνες» την κλήρωση, την οποία ούτε στα συμπεράσματά του ενσωματώνει (επανέρχομαι στο θέμα αυτό πιο κάτω, στην ενότητα «Ευνομούμενος κοινοβουλευτισμός»).

    Το δημοκρατικό πολίτευμα

    Οι αδυναμίες αυτές είναι άμεσο επακόλουθο μιας αντιφατικής άποψης του συγγραφέα: ενώ σωστά δέχεται ότι δημοκρατία και αντιπροσώπευση δεν ταυτίζονται γράφει εν τούτοις ότι η μία δεν είναι ανασκευή της άλλης (σ. 82). Η αλήθεια είναι όμως διαφορετική. Δημοκρατία σημαίνει το κράτος του δήμου, την κυριαρχία των πολιτών και όχι των πολιτικών, των αντιπροσώπων και των κομμάτων. Δημοκρατία σημαίνει την άμεση δημοκρατία, δηλαδή χωρίς μέσον, χωρίς ενδιάμεσο, χωρίς μεσολαβητή και μεσάζοντα. σημαίνει αυτοπρόσωπη συμμετοχή στην εξουσία και όχι μέσω αντιπροσώπου και κόμματος. Η άμεση δημοκρατία είναι μέσον και ταυτόχρονα σκοπός. για τον λόγο αυτό είναι ξένη με την κομματοκρατία και την αντιπροσώπευση, άρα ξένη με τη συμμετοχή στις εκλογές κάθε τέσσερα έτη, με τη συνακόλουθη απόσυρση των ανθρώπων στον ιδιωτικό χώρο και την εγκατάλειψη του δημοσίου χώρου στα κόμματα, στους γραφειοκράτες, στους βουλευτές, στα ΜΜΕ και στα μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα. Και αντιστρόφως, οι αντιπρόσωποι και τα κόμματα είναι αντίθετα προς την άμεση δημοκρατία, διότι η λογική τους είναι η εξής: εμείς (δηλ. οι αντιπρόσωποι και τα κόμματα) είμαστε ικανοί να λύσουμε τα προβλήματά σας, για αυτό ψηφίστε μας να τα λύσουμε και εσείς πηγαίνετε σπίτια σας. Είναι εμφανές ότι υπάρχει μεγάλη αντίφαση ανάμεσα στην αντιπροσώπευση και την άμεση δημοκρατία, ανάμεσα στα κόμματα και την άμεση συμμετοχή: το ένα αποκλείει ρητώς και κατηγορηματικώς το άλλο – η αντιπροσώπευση αναιρεί τη δημοκρατία και αντιστρόφως.

    Οι αντιφάσεις του Ρανσιέρ οφείλονται στην λανθασμένη αντίληψη που έχει για τη δημοκρατία, η οποία δηλώνεται όταν προσπαθεί να αναφέρει χαρακτηριστικά της. Γράφει λ.χ. πως «η δημοκρατία σημαίνει ακριβώς το εξής: ότι οι νομικοπολιτικές μορφές των συνταγμάτων και των κρατικών νόμων ουδέποτε εδράζονται σε μία και την αυτή λογική» (σ. 82). Όμως αυτό δεν ισχύει. Η λογική λ.χ. του αντιπροσωπευτικού πολιτεύματος είναι η αντιπροσώπευση, η καθολική ψηφοφορία, τα κόμματα. Αυτή δεν αλλάζει οποιαδήποτε μορφή και αν πάρει το σύνταγμα και οι κρατικοί νόμοι (προεδρική ή πρωθυπουργική εξουσία, πλειοψηφικό ή αναλογικό εκλογικό σύστημα, μία ή δύο βουλές, ρόλος του ανωτάτου δικαστηρίου κ.λπ). Επίσης η λογική του ανελεύθερου καθεστώτος είναι η άσκηση της εξουσίας από ένα αυταρχικό σώμα που δεν επιτρέπει τις ελεύθερες εκλογές, την ελεύθερη συζήτηση, την ίδρυση κομμάτων, την ελεύθερη αντιπολίτευση και κριτική, τα ατομικά δικαιώματα κ.ο.κ. Η λογική αυτή δεν αλλάζει οποιαδήποτε μορφή και αν έχει το «σύνταγμα» και οι κρατικοί νόμοι, αν δηλαδή το ολιγομελές διευθυντικό σώμα αποτελείται από στρατιωτικούς, από κομματικούς ή από οικονομικούς ολιγάρχες, είτε από μονάρχη ή θρησκευτικό αρχηγό. Τέλος, η λογική της δημοκρατίας είναι η ουσιαστική κυριαρχία του δήμου, η οποία είναι σταθερή οποιαδήποτε και αν είναι η νομικοπολιτική μορφή των συνταγμάτων και των θεσμικών νόμων, όπως φαίνεται σαφώς στην όλη πορεία της αθηναϊκής δημοκρατίας από το 508 έως το τέλος της, κατά την οποία έγιναν αρκετές ουσιώδεις «συνταγματικές» και θεσμικές αλλαγές.

    Ο Ρανσιέρ γράφει ακόμη πως «δημοκρατία σημαίνει μια διακυβέρνηση άναρχη» (σ. 66). Ούτε αυτό είναι αληθές, όπως και να εκλάβει κανείς την λέξη «άναρχη». Η δημοκρατία και αρχή έχει, δηλαδή απαρχές, ξεκίνημα (508 π.Χ. με τον Κλεισθένη) και αρχές, δηλαδή διοίκηση και άρχοντες. Η θεμελιώδης άλλωστε αρχή της (με την έννοια του principe) είναι η κυριαρχία του δήμου με βάση την άμεση ίση συμμετοχή όλων των πολιτών στην εξουσία, η κυριαρχία των πολλών, του πλήθους. Η διαμορφωνόμενη διαρκώς πλειοψηφία αποτελεί τον νόμο της πόλεως. Έτσι η δημοκρατία διαφοροποιείται τα μάλα από την ολιγαρχία, στην οποία οι ολίγοι πλούσιοι και ισχυροί, όντας μειοψηφία, είναι το κύριον της πόλεως. Οπότε δεν ισχύει η γνώμη του Ρεϊμόν Αρόν, την οποία συμμερίζεται ο Ρανσιέρ, ότι «δεν μπορούμε να συλλάβουμε πολιτικό καθεστώς το οποίο , κατά μία έννοια, να μην είναι ολιγαρχικό» (σ. 103). Η (άμεση) δημοκρατία δεν ήταν ολιγαρχία.

    Γράφει επίσης ο Ρανσιέρ πως «Η δημοκρατία δεν είναι ούτε ένας τύπος πολιτεύματος ούτε μια μορφή κοινωνίας» (σ. 72). και πως «η δημοκρατία ουδέποτε ταυτίζεται με μια νομικοπολιτική μορφή» (σ. 83). Όμως η δημοκρατία και τύπος πολιτεύματος είναι και μορφή κοινωνίας. Είναι το πολίτευμα με θεσμούς που επιτρέπουν την πραγματική πρόσβαση όλων στην εξουσία – αυτό είναι και το νόημα της πολιτικής ελευθερίας -, την ισότητα και την αυτοκυβέρνηση, όπως ανέφερα και πριν. Δεν είναι όμως ένα κλειστό και παγιωμένο άπαξ δια παντός σύστημα. Εφ’ όσον η εξουσία στη δημοκρατία ανήκει στην κοινωνία, η οποία αποφασίζει ελευθέρως η ίδια για τις υποθέσεις της, δεν υπάρχουν προδιαγεγραμμένα όρια στη θεσμιστική πρακτική της, πράγμα που σημαίνει ότι είναι ανοικτή σε οποιαδήποτε αλλαγή ή μεταρρύθμιση. Με άλλα λόγια η δημοκρατία δεν είναι στατική, αλλά εξελισσόμενη, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν έχει θεσμούς, νόμους και αυτοπεριορισμούς.

    Η δημοκρατική κοινωνία

    Επίσης η (άμεση) δημοκρατία δεν θα μπορούσε (και δεν μπορεί) να υπάρξει ως πολίτευμα εάν δεν υποστηριζόταν από μία δημοκρατική κοινωνία και δημοκρατικά άτομα. Το ίδιο ισχύει και για τα άλλα πολιτεύματα, όπως πολύ καλά ήξεραν οι αρχαίοι φιλόσοφοι Πλάτων και Αριστοτέλης. Δημοκρατική κοινωνία είναι αυτή στην οποία η ελευθερία και η ισότητα αποτελούν πραγματικότητες, και όχι ιδεώδη ή θεωρητικές διακηρύξεις, είναι κατακτήσεις της ίδιας της κοινωνίας, αρρήκτως συνδεδεμένες μεταξύ τους. Είναι η μορφή κοινωνίας εντός της οποίας τα ζητήματα της ελευθερίας, της ισότητας, της δικαιοσύνης και όλα αυτά που την αφορούν μένουν για πάντα ανοικτά, προς συζήτηση από την ίδια την κοινωνία στους κοινούς δημόσιους χώρους που συγκροτούν τη δημόσια σφαίρα, τη σφαίρα δηλαδή που ανήκει σε όλη την κοινωνία και όχι σε άτομα, σε ομάδες, σε κόμματα και σε ιδιωτικά συμφέροντα. Οπότε οι σημερινές κοινωνίες των αντιπροσωπευτικών πολιτευμάτων δεν είναι δημοκρατικές εφ’ όσον δεν υπάρχει πολιτική ελευθερία, ισότητα και δικαιοσύνη, εφ’ όσον αυτές επιτρέπουν και δέχονται την αντιπροσώπευση, δηλαδή παραχωρούν την εξουσία στα κόμματα, στους βουλευτές, στους ολίγους, χωρίς οι ίδιες να συμμετέχουν στις πολιτικές αποφάσεις, στη θέσπιση των νόμων και στον έλεγχο της εξουσίας.

    Από την άλλη η δημοκρατική κοινωνία είναι αδύνατη χωρίς δημοκρατικά άτομα και αντιστρόφως. Τα δημοκρατικά άτομα είναι αυτά που έχουν ενστερνισθεί τις δημοκρατικές αρχές, που εμφορούνται από ενδιαφέρον και πάθος για τις κοινές υποθέσεις, συμμετέχουν άμεσα στη διαμόρφωση του βίου τους ασκώντας εξουσία, είναι υποκείμενα της πολιτικής και όχι αντικείμενά της, που επαγρυπνούν και φροντίζουν για τη διατήρηση της δημόσιας σφαίρας – είναι πολίτες και όχι ιδιώτες, όχι αλλοτριωμένα πολιτικώς άτομα. Φυσικά στις σημερινές κοινωνίες της αντιπροσώπευσης δεν υπάρχουν δημοκρατικά άτομα, αλλά ολιγαρχικά.

    «Ευνομούμενος κοινοβουλευτισμός»

    Οι προβληματικές αντιλήψεις του Ρανσιέρ υποδηλώνουν μία ασαφή και αόριστη έννοια περί δημοκρατίας, μία αντίληψη που έχει σχέση περισσότερο με κοινωνικές διαδικασίες, δραστηριότητες και πολιτικές δράσεις. Αυτό φαίνεται σε ορισμένες διατυπώσεις του όπως οι εξής: «Όμως η ολιγαρχία [των σημερινών πολιτευμάτων] δίνει στη δημοκρατία λιγότερο ή περισσότερο χώρο, κατατρώγεται λιγότερο ή περισσότερο από τη δραστηριότητά της. Κατ’ αυτήν την έννοια, οι συνταγματικές μορφές και οι πρακτικές των ολιγαρχικών κυβερνήσεων μπορούν να αποκληθούν λιγότερο ή περισσότερο δημοκρατικές». Και: «τα δικαιώματα του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι επιτρέπουν την οργάνωση μιας δημοκρατικής ζωής, δηλαδή μιας πολιτικής ζωής ανεξάρτητης από την κρατική σφαίρα» (σ. 106). Επίσης: «οι θεσμοί των λεγόμενων δημοκρατικών κοινωνιών μας είναι μια διττή πραγματικότητα: είναι επίσης μορφές εγγραφής της ισότητας και πρέπει να χρησιμοποιούνται ως τέτοιες».

    Ακόμη όταν γράφει ότι στις γαλλικές απεργίες το φθινόπωρο του 1995 «το κοινωνικό κίνημα αποδείχθηκε ένα κίνημα δημοκρατικό, διότι έθετε στο επίκεντρο το θεμελιώδες πολιτικό ζήτημα της ικανότητας των ‘ανίκανων’, της δεξιότητας του οποιουδήποτε να κρίνει τις σχέσεις μεταξύ ατόμου και συλλογικότητας, παρόντος και μέλλοντος» (σ. 118-119). Τέλος, όταν μιλάει για τους αντιφρονούντες στη Ρωσία, την κινεζική «δημοκρατική αντιπολίτευση» ή τα κινήματα διαμαρτυρίας για τις νοθευμένες εκλογές στο Ιράν (σ. 147).

    Ένδειξη της ασαφούς εικόνας που έχει ο συγγραφέας για την δημοκρατία είναι και οι «κανόνες» οι οποίοι κατά τη γνώμη του θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν ένα πολίτευμα δημοκρατικό: «βραχείες εκλογικές εντολές, μη συσσωρεύσιμες και μη ανανεώσιμες. μονοπώλιο των αντιπροσώπων επί της επεξεργασίας των νόμων. απαγόρευση στους κρατικούς υπαλλήλους να είναι αντιπρόσωποι. μείωση των εκλογικών εκστρατειών και των αντίστοιχων εξόδων στο ελάχιστο, καθώς και έλεγχος της παρέμβασης των οικονομικών δυνάμεων στις εκλογικές διαδικασίες» (σ. 104). Κανένας από τους «κανόνες» αυτούς δεν ισχύει στα σημερινά πολιτεύματα, όπως και ο ίδιος ο Ρανσιέρ παραδέχεται (σ. 105). Όμως οι «κανόνες» αυτοί (από μόνοι τους) δεν αποτελούν χαρακτηριστικά της (άμεσης) δημοκρατίας, αλλά στοιχεία ενός περισσότερο ευνομούμενου κοινοβουλευτισμού. Ο τελευταίος ήταν κατά καιρούς ζητούμενος από κάποιους διανοουμένους και πολιτικούς, αλλά ουδέποτε ευρέθη. Η αιτία γι’ αυτό είναι εγγενής και έγκειται στο ότι η αντιπροσώπευση αφορά συμφέροντα και σύγκρουση συμφερόντων των ανωτέρων στρωμάτων. ως εκ τούτου ο ανταγωνισμός επισύρει τη διαφθορά, τη διαπλοκή και την μετάθεση της εξουσίας σε εξωκοινοβουλευτικά κέντρα συμφερόντων, τα οποία θέλουν τη διατήρηση του κοινοβουλευτικού status quo.

    Ίσως η ασαφής και αόριστη αντίληψη περί δημοκρατίας που έχει ο Ρανσιέρ να έχει επηρεασθεί από την αντίληψη του Lefort, ο οποίος θεωρεί τη δημοκρατία ως ένα είδος κοινωνίας, στην οποία «ο τόπος της εξουσίας καθίσταται κενός» και η οποία «δέχεται και διατηρεί την ακαθοριστία (…) καταργώντας τα σημεία αναφοράς της βεβαιότητας». Έτσι δεν είναι τυχαίο που ο συγγραφέας αναφέρει τον Claude Lefort ως θεωρητικό της δημοκρατίας (σ. 56). Όμως ο Claude Lefort δεν είναι θεωρητικός της (αμεσης) δημοκρατίας αλλά του αντιολοκληρωτισμού και της république, διότι είναι υπέρ του αντιπροσωπευτικού πολιτεύματος, το οποίο θεωρεί δημοκρατικό. Σε αυτήν άλλωστε την ασαφή έννοια της δημοκρατίας οφείλεται και η χρησιμοποίηση εκ μέρους του Ρανσιέρ της λέξεως «δημοκρατία» – με τα πολλά επίθετα που ανέφερα στην αρχή – για τα αντιπροσωπευτικά πολιτεύματα. Ο όρος δημοκρατία είναι σωστό να χρησιμοποιείται μόνο για την (άμεση) δημοκρατία, διαφορετικά δημιουργούνται συγχύσεις και συγκαλύψεις.

    Ρεπουμπλικανισμός και Πλάτων

    Θα έπρεπε, τέλος, να επισημάνω και κάποιες άλλες άστοχες ή λανθασμένες θέσεις του βιβλίου. Ο φιλόσοφος-βασιλεύς στην πλατωνική πολιτεία δεν αναδεικνύεται από «κάποια θεόσταλτη τύχη δίχως αυτός να το έχει θελήσει», όπως γράφει ο Ρανσιέρ (σ. 68), αλλά επιλέγεται μέσα από μία επίπονη μορφωτική πορεία δοκιμασιών και εξετάσεων, ένα μακρόχρονο cursus studiorum. Αυτό περιλαμβάνει αριθμητική, γεωμετρία, αρμονική, αστρονομία, διαλεκτική, το οποίο μετά την επιτυχή κατάληξή του επιτρέπει στον επιλεγέντα φιλόσοφο-βασιλέα της ώριμης ηλικίας πια να κυβερνήσει την πολιτεία.

    Επίσης η θέση του συγγραφέα πως «η ρεπουμπλικανική παράδοση δεν έλκει την καταγωγή της από τον Ρουσσώ ή τον Μακιαβέλι, αλλά ανάγεται ξεκάθαρα στην πλατωνική πολιτεία», είναι πολύ τραβηγμένη, έστω και αν την περιορίζει στο σημείο της ομοιογένειας ανάμεσα στους θεσμούς της πολιτείας και στα ήθη της κοινωνίας (σ. 94). Κατ’ αρχάς αυτή η ομοιογένεια υπάρχει και στα άλλα πολιτεύματα, διότι χωρίς αυτήν δεν θα ήταν δυνατόν αυτά να διατηρηθούν. Εάν υπήρχε ετερογένεια ανάμεσα στους θεσμούς της δημοκρατικής πόλεως και στα ήθη της κοινωνίας τότε αυτή δεν θα είχε διατηρηθεί επί δύο αιώνες περίπου. Την διαπίστωση αυτή συναντάμε τόσο στον Πλάτωνα όσο και στον Αριστοτέλη, όπως ήδη ανέφερα. Ο πρώτος στην Πολιτεία στο όγδοο βιβλίο εξετάζει ακριβώς αυτό το θέμα: όλα τα πολιτεύματα και το ήθος, τον τύπο ανθρώπου που αντιστοιχεί σε έκαστο εξ αυτών.

    Από την άλλη οι διαφορές της πλατωνικής πολιτείας από την ρεπουμπλικανική ιδέα είναι αρκετές, από τις οποίες θα αναφέρω μόνο δύο ουσιαστικές. Η πρώτη αφορά στην πολιτειακή μορφή: ενώ η πλατωνική πολιτεία έχει φιλόσοφο-βασιλέα η ρεπουμπλικανική είναι αβασίλευτη. Η δεύτερη διαφορά έγκειται στο ότι η πλατωνική πολιτεία δεν έχει νόμους, παρά βασίζεται στην απόλυτη βούληση του φιλοσόφου-βασιλέα. Αυτό το χαρακτηριστικό αναφέρει και ο ίδιος ο Ρανσιέρ (σ. 95), αλλά με περίτεχνη ιδιόμορφη έκφραση, χαρακτηριστική ενός τμήματος της γαλλικής ιντελιγκέντσιας, που αφαιρεί όμως όλο το απολυταρχικό και βεβαίως αντιρεπουμπλικανικό – εν τέλει αντιπολιτικό – περιεχόμενο της πλατωνικής πολιτείας.
    Αντιπολιτικό, με την έννοια ότι η πλατωνική πολιτεία δεν έχει κανένα από τα στοιχεία της πολιτικής κοινωνίας που δεσπόζει στον ελληνικό κόσμο της πόλεως. Διότι εκτός από τους νόμους, λείπουν επίσης από αυτήν αφ’ενός η συμμετοχή των ατόμων με τον έναν ή τον άλλον τρόπο σε κάποια ευρεία ή στενή συνέλευση πολιτών, και αφ’ ετέρου η συναίνεση, η συμπεφωνημένη εναλλαγή στην εξουσία τμημάτων του διευθυντικού σώματος (είτε των ευγενών ή των πλουσίων, είτε του δήμου). Φυσικά ο κόσμος της πόλεως είναι ξένος με κάθε είδους μοναρχία, άρα και με την πλατωνική. Δεν θα ήταν υπερβολή εάν λέγαμε ότι η πλατωνική πολιτεία συνιστά αντιστροφή και αναίρεση της ελληνικής υπαρκτής πόλεως.

    Το πολιτικό και η πολιτική

    Νομίζω επίσης ότι είναι αδόκιμος και άστοχος ο όρος «αστυνομία» (police, σ. 73) που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για να δηλώσει το σύνολο των διαδικασιών δια των οποίων επιτελούνται οι συνηθισμένες πράξεις της κυβέρνησης και των εξουσιών: νόμοι, μεταρρυθμίσεις, αποφάσεις για τα τρέχοντα κοινωνικά, οικονομικά και άλλα ζητήματα, δηλαδή η αντιμετώπιση και η διαχείριση από την πολιτική εξουσία των προβλημάτων που αναδύονται μέσα στην κοινωνία, τα πολιτικά όπως έλεγαν οι αρχαίοι. Ο Καστοριάδης έχει αποκαλέσει τον τομέα αυτόν, που υπάρχει σε κάθε κοινωνία και κάθε πολίτευμα, «το πολιτικό», σε αντίθεση με «την πολιτική», η οποία δεν υπάρχει σε όλες τις κοινωνίες ούτε σε όλα τα πολιτεύματα, παρά μόνο στα δημοκρατικά. Η πολιτική δεν έχει καμία σχέση με το «αστυνομικό κράτος», ενώ το αντίθετο πιστεύει ο Ρανσιέρ (σ. 148).

    Δεν θα ήταν περιττό στο σημείο αυτό να επισημανθεί πως ο συγγραφέας – μαρξιστής, πρώην αλτουσεριανός και όψιμος δημοκράτης – δεν αναφέρει πουθενά τον Κορνήλιο Καστοριάδη, ο οποίος αφ’ενός άσκησε κριτική στον Μαρξ και στον Αλτουσέρ ήδη από τη δεκαετία του ’60 και αφ’ ετέρου είναι ο πρώτος που έδειξε τις ανακολουθίες της σύγχρονης πολιτικής φιλοσοφίας σχετικά με τη δημοκρατία και την αντιπροσώπευση. Επίσης από τη δεκαετία του ’60, ο Καστοριάδης ανέδειξε την έννοια και την αξία της (άμεσης) δημοκρατίας, ώστε δικαίως να θεωρείται ο στοχαστής της δημοκρατίας και της αυτονομίας. Ο Ρανσιέρ θα μπορούσε να είχε επωφεληθεί από το έργο του Καστοριάδη και θα είχε αποφύγει τις ασάφειες και τις συγχύσεις.

  11. Τρία ερωτήματα για τον Ζ. Ρανσιέρ.

    1) Θεωρείτε ότι είναι δυνατή η δημιουργία μιας μορφής κοινωνικής οργάνωσης
    που να ενσαρκώνει, εν μέρει τουλάχιστον, την ελευθερία του καθενός και όλων,
    ή η ελευθερία είναι μόνον στιγμές διασάλευσης και αμφισβήτησης των κατεστημένων
    σχέσεων και κανόνων και δεν θα μπορούσε να γίνει η ίδια ένα καθεστώς ή κοινωνικό
    σύστημα;

    2) Υπάρχει σήμερα η δυνατότητα μιας συνολικότερης αμφισβήτησης των θεσμών κυριαρχίας -του νεοφιλελευθερισμού και της φιλελεύθερης δημοκρατίας ή ολιγαρχίας-
    και πώς θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο; Από ποιους κοινωνικούς δρώντες και με ποια
    μορφή αγώνα και οργάνωσης;

    3) Πώς κρίνετε την όλη συζήτηση για τα “κοινά” (commons, biens communs) ως εναλλακτικό παράδειγμα κοινωνικής οργάνωσης που προάγει την ισότητα και την ελευθερία; Πώς αξιολογείτε λ.χ. τις πολιτικές προτάσεις των συγγραφέων Pierre Dardot και Christian Laval στο έργο τους Commun, αν το έχετε υπόψη;

    με εκτίμηση,
    Α. Κιουπκιολής

  12. Κ. Ρανσιέρ,
    Είναι πολλά τα πράγματα που θα ήθελα να ρωτήσω, αλλά θα συγκρατηθώ. 1) Ο Μάρξ στην θεωρία του είπε πως το κέρδος των καπιταλιστών προέρχεται απο την εκμετάλλευση της υπεραξίας των εργαζομένων και αυτό αποτέλεσε την βάση για πολλά αιτήματα, τόσο οικονομικής, οσο και κοινωνικής φύσης (στο βαθμό που μπορούμε να κάνουμε αυτή την διάκριση). Παρόλα αυτά, υπάρχουν άλλες θεωρίες, κυρίως φιλελεύθερων στοχαστών, για την προέλευση του κέρδους. Ενδεικτικά ας αναφέρουμε τις θεωρίες που προτάσσουν ώς πηγή του κέρδους την επιχειρηματικότητα, τις καινοτομίες (Schumpeter) και το “ρίσκο” που αναλαμβάνει ο επιχειρηματίας. Πώς λοιπόν απαντάμε εμείς σε αυτά τα ερωτήματα και πώς υπερασπιζόμαστε τις βασικές θέσεις της θεωρίας μας (τις βασικές καθώς το Κεφάλαιο γράφτηκε πριν 150 χρόνια και προφανώς οι σημερινές συνθήκες έχουν διαφοροποιηθεί), ειδικά τώρα που στον χώρο του εμπορίου έχουν εισέλθει εμπορεύματα πιο πολύπλοκα, όπως τα software και το Διαδίκτυο;

    2)Σε εντελώς διαφορετικό κλίμα τώρα, διάβαζα το Για τον Μάρξ του Λουί Αλτουσέρ, στο οποίο ο συγγραφέας μου φάνηκε πως αναλωνόταν υπερβολικά σε θέματα που δεν είχαν κάποια ουσιαστική σημασία για το κίνημα την εποχή του, πόσο μάλλον που να μπορούν να φανούν χρήσιμα για εμάς σήμερα. Ένα τέτοιο θέμα ήταν αν ο Νεαρός Μάρξ ήταν μαρξιστής. Προσωπικά μου φαίνεται ότι στη φιλοσοφία υπάρχει μια λεπτή γραμμή που διαχωρίζει την ουσιαστική συζήτηση απο την, ας μου επιτραπεί μια σκληρή έκφραση, φλυαρία. Φυσικά δεν αποκλείεται αυτή η άποψη να προέρχεται απο τις δικές μου περιορισμένες δυνατότητες κατανόησης! Πού λοιπόν βρίσκεται αυτή η διαχωριστική γραμμή και κατα πόσο η υπέρβασή της αποβαίνει επιζήμια για το κίνημα;

    3) Για το τέλος, ένα χιλιοσυζητημένο θέμα. Στο μυαλό των ανθρώπων κυριαρχεί η αντίληψη ότι ο αναρχικός είναι ένα αντικοινωνικό στοιχείο με ένα “φετίχ” για την καταστροφή. Στο δικό μου νού όμως, αυτό είναι ακριβώς αντίθετο με την ‘εννοια της αναρχίας. Ο ιδανικός αναρχικός θα έπρεπε να είναι απο τις πιο παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας, που δεν θα την αναπαρήγαγε απλά, αλλά θα την μετασχημάτιζε με την καθημερινή του δράση. Τί είναι επομένως πιο αποτελεσματικό για την προώθηση των θέσεων των αναρχικών, η βία που χρησιμοποιείται καταστροφικά και κατα βούληση(όχι η αυτοπροστασία) ή η παρουσίαση στην υπόλοιπη κοινωνία ενός εναλλακτικού τρόπου ζωής, προτιμότερου απο τον υπάρχοντα, ο οποίος ακριβώς νομιμοποιείται απο το κύρος των ανθρώπων που ζούν σε αυτόν;

    Σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας!

    Μιχάλης Δαβλάντης, φοιτητής

  13. Κ. Ρανσιέρ,

    Είστε απ΄τους λίγους σύγχρονους στοχαστές που υποστηρίζουν ανοιχτά τη δημοκρατία στην κλασική/αυθεντική της μορφή.

    Η επιμονή σας στο ζήτημα της κλήρωσης ως αδιαχώριστο κομμάτι κάθε δημοκρατικής διαδικασίας έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την πλειοψηφία των στοχαστών και των κοινωνικών κινημάτων σήμερα, που δυστυχώς έχουν εγκαταλείψει εντελώς την αρχαία αυτή δημοκρατική πρακτική.

    Αυτό όμως που παρατηρούμε στα έργα σας είναι η απουσία αναφοράς της γενικής συνέλευσης ως κολόνα της δημοκρατίας. Η αρχαία αθηναϊκή εμπερία, η οποία αποτελεί πηγή έμπνευσης και για εσάς τον ίδιο, βασιζόταν στον θεσμό της κλήρωσης αλλά και της συνέλευσης (Εκκλησία). Η απουσία αναφοράς αυτού του θεσμού στο όραμά σας για τη δημοκρατία θέτει ορισμένα ερωτήματα όπως το αν υποστηρίζετε απλά ένα κοινοβουλευτικό σύστημα, όπου οι εκλογές θα έχουν αντικατασταθεί από την κλήρωση, ή μια συνολική μετατροπή της πολιτικής αντιπροσώπευσης με κάτι ριζικά διαφορετικό.

    Ποιος θα έπρεπε να είναι, κατά τη γνώμη σας, ο ρόλος των γενικών συνελεύσεων σε μία πραγματική δημοκρατία αλλά και στους σύγχρονους αγώνες για δικαιοσύνη, όπου είδαμε τα τελευταία χρόνια παρόμοιες αυτοθεσμίσεις να λαμβάνουν χώρα σε πολλές ακτιβιστικές ομάδες αλλά και στις πλατείες;

    Είναι δύσκολο να σκεφτούμε πώς μία ομάδα, μία κοινωνία ή και ένα κίνημα μπορεί να λειτουργήσει με έναν πραγματικά δημοκρατικό τρόπο αν δεν χρησιμοποιεί όλους τους αμεσοδημοκρατικούς μηχανισμούς αλλά αντ’αυτού επιλέγει κάποιους αποσπασματικά, διατηρώντας τους υπόλοιπους μη-δημοκρατικούς. Το γεγονός ότι κάποιοι αμεσοδημοκρατικοί θεσμοί και μηχανισμοί θα μπορούσαν να παράγουν αρνητικά αποτελέσματα, κάτι που αποτελεί κύρια πηγή προβληματισμού, δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να τους εγκαταλείψουμε. Αντιθέτως, ακριβώς μέσα από την υλοποίηση και τον πειραματισμό τέτοιων θεσμών, δομών και μηχανισμών θα μπορέσουμε τελικά να ανακαλύψουμε τις αδυναμίες τους και να τις διορθώσουμε.

    Μια σημαντική στρατηγική όψη της γενικής συνέλευσης στους σημερινούς μας αγώνες είναι ότι η ίδια της η ύπαρξη (ακόμα και σε εμβρυακό στάδιο) αποτελεί το ξεκίνημα μιας διαδικασίας μετασχηματισμού που στοχεύει στην μετατροπή του κλειστού από κρατικά και ιδιωτικά συμφέροντα χώρου προς έναν δημόσιο χώρο. Επομένως, ένας τέτοιος θεσμός καταλαμβάνει το φυσικό έδαφος και προσπαθεί να το μετατρέψει σε κοινό όπου η πολιτική κουλτούρα και διαβούλευση καλλιεργούνται. Ζήσαμε παρόμοιες στιγμές στο κίνημα των πλατειών το 2011-12 όπου γύρω από τη γενική συνέλευση κάθε κεντρικής πλατείας άρχισαν να αναδύονται αυτο-οργανωμένες δομές διαμονής και διαδικασίες πολυδιάστατου χαρακτήρα.

    Yavor Tarinski
    Μέλος της συντακτικής ομάδας
    του Περιοδικού Βαβυλωνία.

  14. Έχω ακουσει για τον Ζακ Ρανσιέρ αλλά δεν έχω διαβάσει κάποιο έργο του…
    Ποια από τα κείμενά του (άρθρα ή βιβλία…) προκάλεσαν το ενδιαφέρον σας για αυτόν; Ποια είναι τα σημαντικότερα που πρέπει μελετήσω κι εγώ ώστε να έχω μια ικανοποιητική «εικόνα» για τις απόψεις του…; Αν εξαιρεθούν τα βιβλία του που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά (και θα προσπαθήσω να προμηθευτώ…), υπάρχουν άρθρα του (στα αγγλικά ή τα ελληνικά) που βοηθούν στην κατανόηση των βασικότερων θέσεών του…;

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ